Wróć do działu Zabytki
Kościół w Binarowej jest jednym z najcenniejszych zabytków drewnianego budownictwa sakralnego w Polsce. W 2003 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO. Kościół parafialny pw. Św. Michała Archanioła w Binarowej wzniesiony został około 1500 r. W 1596 r. dostawiono wieżę. Prawdopodobnie na początku XVII w. kościół otoczono podcieniami (sobotami) i wzniesiono na dachu nawy wieżyczkę na sygnaturkę. W latach 1641-1650 świątynię gruntownie przekształcono: powstała wtedy kaplica pw. Aniołów Stróżów, przebudowano chór muzyczny, powiększono otwory okienne, wykonano nową polichromię. Po 1908 r. dachy nawy, prezbiterium oraz górne partie wieży pokryto blachą ocynkowaną, a szalunek gontowy ścian zastąpiono deskowaniem, co w znacznym stopniu zniekształciło pierwotny kształt bryły kościoła. Od lat dziewięćdziesiątych XX w. trwają prace nad przywróceniem stanu świątyni sprzed 1908 r. Świątynia zbudowana została w konstrukcji zrębowej, pobita gontami, częściowo oszalowana i pokryta blachą. Izbicowa wieża o pochyłych ścianach silnie zwężających się ku górze, wzniesiona została w konstrukcji słupowo-ramowej. W nawie, kaplicy i zakrystii znajdują się nadwieszone nad tymi pomieszczeniami chóry muzyczne. Najstarszymi i najcenniejszymi elementami wyposażenia kościoła są gotyckie rzeźby z końca XIV w.: rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem i płaskorzeźby świętych: Małgorzaty, Doroty, Katarzyny i Barbary. W ołtarzu głównym znajduje się figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z drugiej ćwierci XV w. Inne zabytki z okresu średniowiecza to kamienna chrzcielnica, gotycki dzwon z XV w. oraz ozdobne okucia drzwi prowadzących z kruchty do nawy. Wyjątkową wartość kościoła stanowią malowidła wykonane techniką chudej tempery we wnętrzu świątyni. Najstarsza, z początku XVI w., jest późnogotycka, ornamentalna dekoracja patronowa stropu prezbiterium i nawy. Z XVII w. pochodzą barokowe wielobarwne cykle przedstawieniowe, m.in. figuralna dekoracja ścian prezbiterium złożona z 24-kwaterowego cyklu pasyjnego, imitująca tkaninę dekoracja dolnych ścian prezbiterium, figuralno-ornamentalna dekoracja kaplicy Aniołów Stróżów z 1655 r., dekoracja malarska zakrystii. Znaczna część wyposażenia świątyni pochodzi z XVII w. Do najciekawszych elementów należą: ołtarz główny, bogato rzeźbione ławki, konfesjonały pokryte malowidłami, tron celebransa i ambona. W XVII w. powstały prawdopodobnie także rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego, Matki Boskiej i św. Jana, umieszczone na belce tęczowej. Warto też zwrócić uwagę na obrazy w bocznych ołtarzach. W ołtarzu północnym jest to otaczany żywym kultem obraz Matki Boskiej z trzeciej ćwierci XVII w. (według tradycji, dar króla Polski Jana Kazimierza), w ołtarzu południowym XVII-wieczny obraz Chrystusa Ubiczowanego. |
Kościół pw. Św. Św. Filipa i Jakuba w Sękowej jest jedną z najbardziej malowniczych świątyń drewnianych w Polsce. Obiekt ten stanowi znakomity przykład kunsztu dawnych mistrzów pogórzańskich. W 2003 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO. W kościele eksponowany jest medal Prix Europa Nostra przyznany w 1994 r. za wzorowo prowadzone prace konserwatorskie. Kościół zbudowany został ok. 1520 r. Pomimo późniejszych barokowych przekształceń, gotycka świątynia do dziś zachowała pierwotny charakter konstrukcji i układu przestrzen-nego. W XVIII w. powstały: niska wieża, wieżyczka na sygnaturkę, kamienna posadzka wokół kościoła i wysokie podcienia - soboty, które nadały świątyni indywidualny charakter. Na początku XIX w. przebudowano zakrystię i chór muzyczny oraz wzmocniono ściany. Kościół jednonawowy, wzniesiony został w konstrukcji zrębowej z modrzewiowych, ręcznie ociosanych bierwion. Kwadratowa izbicowa wieża konstrukcji słupowo-ramowej zwieńczona jest kopulastym hełmem z wysmukłą latarnią. Świątynię obiegają malownicze, szerokie podcienia. Nawę, prezbiterium i zakrystię pokrywa wspólny dach, bardzo stromy, pokryty gontami. Przed I wojną światową kościół należał do najpiękniejszych w Małopolsce, m.in. z powodu zabytkowego wyposażenia. Znajdowały się tu późnorenesansowe ołtarze, obrazy XV-wiecznych mistrzów cechowych, fragment XV-wiecznego tryptyku. Eksponowane miejsce zajmowała kamienna chrzcielnica. Ściany i strop we wnętrzu pokryte były neogotycką polichromią. Sprzęty były bogato ornamentowane, lśniły jaskrawością barw i złoceń. Kościółek chętnie malowali wybitni artyści, m.in. Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Teodor Axentowicz, Włodzimierz Tetmajer. Podczas I wojny światowej kościół został zdewastowany przez wojska austriackie - drewna użyto do szalowania okopów. Przy tym barbarzyńskim procederze podobno katolickiej armii przepadła także większość wyposażenia. Odbudował kościół Władysław Długosz, a prace konserwatorskie były prowadzone (z przerwami) przez prawie całą drugą połowę XX w. W skromnym obecnie wyposażeniu kościoła najpiękniejszy jest późnorenesansowy ołtarz główny z początku XVII w., zdewastowany w 1915, zrekonstruowany w latach 1948-49. W polichromowanym, złoconym ołtarzu umieszczono obrazy świętych: Mikołaja, Benedykta i Antoniego. W skrzydłach znajdują się posagi świętych Piotra i Andrzeja. W zwieńczeniu rzeźba Salvator Mundi z medalionami z wizerunkami patronów kościoła, świętych Filipa i Jakuba. Uwagę zwraca także kamienna późnogotycka chrzcielnica z 1522 r. Na ścianie południowej przetrwały niewielkie fragmenty polichromii sprzed 1888 r. Ołtarze boczne są współczesne, z ostatniej ćwierci XX w., jeden z obrazem św. Huberta, drugi z figurą Najświętszej Panny. |
Cerkiew parafialna greckokatolicka pw. świętych Kosmy i Damiana zbudowana została w 1842 r. (data w nadprożu). Jest to typowa cerkiew zachodniołemkowska. Wieżę dobudowano w XVIII w. Budowla trójdzielna o konstrukcji zrębowej, pobita i pokryta jest gontami. Wieża konstrukcji słupowo-ramowej zwieńczona jest kopulastym hełmem z pozorną latarnią. Ściany budowli pokryte są wielobarwną dekoracją malarską. W świątyni wyeksponowane są zbiory łemkowskiej sztuki cerkiewnej i ludowej. Znajduje się tu m.in. kompletny ikonostas z XVIII w. (niektóre ikony pochodzą być może z XVI w.) i ołtarz boczny z 1797r. Do najcenniejszych zabytków należą XVIII-wieczne ikony Matka Boska z Dzieciątkiem i Chrystus (w typie Pantokratora). Część obrazów pochodzi z cerkwi w okolicznych wsiach (wśród nich grupa 19 ikon z Bodaków). W babińcu umieszczone są odrzwia ze zniszczonej w 1971 r. cerkwi z Nieznajowej. W muzeum organizowane są wystawy okresowe. |
Świątynia jest klasycznym przykładem zachodniołemkowskiego budownictwa cerkiewnego. Uważana jest za jedną z najpię-kniejszych cerkwi w Polsce. Cerkiew greckokatolicka pw. św. Parascewii w Kwiatoniu wzniesiona została zapewne w 2. połowie XVII w. (według tradycji w 1700 r.). Wieża prawdopodobnie dostawiona została w 1743 r. lub wówczas była remontowana (data na belce). Cerkiew trójdzielna o konstrukcji zrębowej, pobita i pokryta gontami. Cerkiew posiada wyjątkowo strzelistą bryłę. Wszystkie człony budowli wzniesione zostały na planach zbliżonych do kwadratów. Pod wieżą znajduje się babiniec. Dekoracja malarska ścian i stropów wykonana została w XVIII w., a złożona jest z motywów figuralnych i ornamentalnych. W świątyni zachowało się kompletne wyposażenie cerkiewne z XVIII i XIX w. Ikonostas pędzla Michała Bogdańskiego wykonany został w 1904 r. Ołtarz pochodzi z XIX w. Obecnie jest to kościół pomocniczy parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Uściu Gorlickim. |
Świątynia w Szalowej jest jednym z najcenniejszych barokowych kościołów drewnianych w Polsce. Została wytypowana do wpisania na prestiżową Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO. Kościół parafialny pw. Św. Michała Archanioła w Szalowej wzniesiony został w 1736 lub 1739 r. dzięki staraniom właściciela wsi Krzysztofa Jordana i miejscowego proboszcza ks. Wojciecha Stefanowskiego. Budowlę ukończono i konsekrowano w 1756 r. Kościół restaurowano w XIX i XX w. Późnobarokowa świątynia wzniesiona została w konstrukcji zrębowej, oszalowana i pokryta blachą. Nawa główna i prezbiterium nakryte są wspólnym dachem wielopołaciowym. W dachu umieszczona jest ośmioboczna cebulasta wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Świątynia jest budowlą trójnawową zbudowaną w układzie bazylikowym. Wyposażenie kościoła jest jednolite (barokowo-rokokowe), pochodzi głównie z XVIII w. Składają się na nie polichromia, wystrój rzeźbiarski i sprzęty. Na szczególną uwagę zasługuje wielobarwna, iluzjonistyczna polichromia. Wykonana została ok. połowy XVIII w., a uzupełniono ją w 1808 r. Ściany prezbiterium pokryte są m.in. wielobarwnymi polnym kwiatami. Na sklepieniu ukazane są przedstawienia alegoryczne, m.in. Golgota, Adoracja Najświętszego Sakramentu, Tablice Dekalogu, Arka Noego. Wyjątkowo interesująca jest malarsko-rzeźbiarska dekoracja ściany i belki tęczowej. Malowidło na ścianie jest uzupełnieniem dla rzeźbiarskiego przedstawienia Grupy Ukrzyżowania. Centralna postać malowidła - żołnierz na koniu - przebija włócznią bok Chrystusa na krzyżu, umieszczonym na belce tęczowej. Wszystkie detale architektoniczne są drewniane i polichromowane. Szczególnie okazale prezentują się dwa barokowo-rokokowe portale zakrystyjne z połowy XVIII w. z figurkami uskrzydlonych aniołków. Na łukach arkad naw bocznych ustawione są rzeźby Apostołów. Do ciekawszych rzeźb w kościele należy figura św. Michała Archanioła w walce z szatanem w postaci smoka z ok. połowy XVIII w., umieszczona w szczycie fasady, i barokowo-ludowa rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego z XIX w. Bardzo cenne są drewniane, kolumnowe ołtarze późnoba-rokowe z bogatą dekoracją rokokową z ok. połowy XVIII w. (ołtarz główny i sześć bocznych). W ołtarzu głównym znajdują się XVIII-wieczne obrazy Świętej Trójcy i św. Michała Archanioła. W jednym z ołtarzy bocznych umieszczo-no obraz św. Jana Kantego z pierwszej połowy XVII w., otoczony kultem wzmiankowanym od XVII w., i św. Anny Samotrzeciej z XVI w., w drugim znajduje się obraz św. Mikołaja z XVI w. i św. Barbary i św. Stanisława biskupa z XVII w. Cennym zabytkiem jest chrzcielnica z czarnego marmuru (XVII/XVIII w.) Zwrócić warto uwagę na rokokową ambonę z połowy XVIII w., rokokowe konfesjonały i ławki, XVII-wieczny obraz Veraicon umieszczony pod belką tęczową, ukazujący twarz Chrystusa i rokokowe feretrony z 2. połowy XVIII w. W konwencji stylowej całego wyposażenia utrzymany jest wsparty na dwóch kolumnach drewniany chór muzyczny z 2. połowy XVIII w. z bogato ornamentowanym parapetem. |
Greckokatolicka cerkiew pw. św. Kosmy i Damiana zbudowana została w 1787 r. W 1898 r. gruntownie ją przebudowano, przez co utraciła nieco swój pierwotny wygląd. Jest to konstrukcja trójdzielna, zrębowa. Wewnątrz znajduje się ikonostas z 1757 r. Obok świątyni stoi dzwonnica z XIX w. Obecnie jest to kościół rzymskokatolicki. |
Cerkiew parafialna grecko-katolicka pw. św. Michała Archanioła w Brunarach Wyżnych zbudowana została w 1797 w typie zachodnio-łemkowskiego budownictwa cerkiewnego. Powiększono ją i przekształcono w latach 1830-1831 (z tego czasu pochodzi m.in. prezbiterium, stropy, kruchta). Cerkiew drewniana, oszalowana oraz częściowo pokryta i pobita gontami, wzniesiona w konstrukcji zrębowej, pierwotnie trójdzielna. Dekorację malarską ścian i stropów o motywach architektonicznych i roślinnych wykonali Antoni i Józef Bogdańscy w 1898 r. W nawie zachowały się fragmenty starszej polichromii z końca XVIII w. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XVIII-XIX w. Barokowy ikonostas z zespołem ikon wykonany został w XVIII w. Barokowe ołtarze boczne przy prezbiterium pochodzą z 2. poł. XVII w. W lewym znajduje się obraz "Pieta" z tego samego czasu. W rokokowym ołtarzu z 2. poł. XVIII, w nawie w. umieszczony jest XVIII-wieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Ambona z malowanymi na parapecie postaciami ewangelistów wykonana została w XVIII w. Ława rokokowa z malowaną dekoracją datowana jest na drugą połowę tego stulecia. Ikony i krzyże pochodzą z XVIII-XIX w. Cerkiew otoczona jest kamiennym murem zbudowanym zapewne z ok. 1830 r. z murowanymi bramkami. Obecnie jest to rzymskokatolicki kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej. |
Cerkiew greckokatolicka pw. Św. Michała Archanioła zbudowano w 1938 roku r. w miejscu poprzedniej, zni-szczonej w 1915 roku. Powstała ona na planie krzyża greckiego w stylu huculskim (przyjętym jako narodowy ukraiński). We wnętrzu znajduje się ołtarz rokokowy z XVIII w. Obecnie jest to kościół rzymskokatolicki, ale odprawiane są tutaj również nabożeństwa greckokatolickie. |
Cerkiew parafialna grec-kokatolicka pw. Opieki Bogarodzicy w Hańczowej wzniesiona została w 1. poł. XIX w. w typie zachodniołem-kowskim. Wieżę dostawiono w XVIII w. Świątynia została gruntownie przekształcona i rozbudowana w 1871 r. Cerkiew wzniesiona została w konstrukcji zrębowej, pobita i pokryta jest gontami. Wieża zbudowana jest w konstrukcji trójdzielnej słupowo-ramowej, ma izbicę, na ścianach której namalowane są tarcze zegarowe. Dachy zwieńczone są baniastymi wieżyczkami ze ślepymi latarniami. Cerkiewne wyposażenie świątyni pochodzi z XVIII-XIX w. Dekoracja malarska stropów wykonana w końcu XIX w. złożona jest z motywów architektonicznych, ornamentalnych i figuralnych. Zachował się kompletny ikonostas z tego samego czasu. Polichromia i ikonostas malowane są przez Antoniego, Michała i Zygmunta Bogdańskich. Cerkiew otoczona jest zrekonstruowanym drewnianym ogrodzeniem, w którym znajdują się bramki z 1811 i 1871r. W sąsiedztwie świątyni usytuowane są zabudowania plebańskie z XIX-XX w. (plebania, stodoła, spichlerz). Obecnie jest to cerkiew parafialna prawosławna pod tym samym wezwaniem. |
Cerkiew greckokatolicka z lat 1924 - 1926. Świątynia trójdzielna o konstrukcji zrębowej, kryta blachą, zwieńczona trzema ośmiobocznymi kopułami. Największa kopuła znajduje się nad nawą. Wewnątrz zachował się ołtarz ozdobiony malowidłami. Obecnie jest to kościół rzymskokatolicki. |
Cerkiew greckokatolicka pw. św. Łukasza Apostoła w Kunkowej wzniesiona została prawdopodobnie w 1868 r. w typie zachodniołemkowskim. Cerkiew trójdzielna o konstrukcji zrębowej, pobita gontami i pokryta blachą. Wieża wzniesiona jest w kon-strukcji słupowo-ramowej i ma pochyłe ściany i nadwieszoną izbicę. Dachy zwieńczone są baniastymi wieżyczkami ze ślepymi latarniami. Hełm wieży jest podobnego kształtu. Latarnie zwieńczone są żelaznymi, ozdobnymi, kutymi krzyżami kowalskiej roboty. W świątyni zachowane jest oryginalne wyposażenie cerkiewne z XVIII i XIX w. Obecnie cerkiew filialna parafii prawosławnej w Bielance pod tym samym wezwaniem. |
Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Libuszy wzniesiony został ok. 1513 r. W 1609 r. do świątyni dobudowana została wieża. Kościół był remontowany w XVII, XIX i kilkakrotnie w XX w. W lutym 1986 r. na skutek podpalenia świątynia spłonęła. Stało się to krótko po przeprowadzeniu ostatniej kompleksowej konserwacji architektury i wnętrza budowli. Z pożaru ocalała zakrystia, nadpalone ściany (zachowując pełen obwód zrębowej całości) i piękny krzyż ludowy umieszczony na zewnątrz ściany zamykającej prezbiterium. Spłonęła całkowicie wieża kościoła i cenne wyposażenie świątyni. W 1988 r. podjęta została decyzja o rekonstrukcji kościoła, jednak na skutek różnych trudności do prac przystąpiono dopiero w 1996 r. Z wielką starannością i z zachowaniem wszelkich szczegółów konstrukcyjnych odbudowana została wieża. Jest identyczna jak poprzednia spalona. Aktualnie prace budowlane przy odbudowie kościoła są kontynuowane. Wzniesiony został w konstrukcji zrębowej, pierwotnie pobity i pokryty był gontami. Nad nawą i prezbiterium znajdował się wspólny, dach wielopołaciowy wsparty na gotyckiej więźbie storczykowej. Świątynia była jednonawowa. Zachowały się też liczne detale ciesielskie z czasu budowy świątyni. W kościele znajdowała się niezwykle cenna polichromia, wybitne dzieło sztuki. Strop pokryty był późnogotycką dekoracją malarską z 1523 r. złożoną z motywów ornamentalnych i figuralnych. Było to dzieło anonimowego malarza tzw. Mistrza z Wójtowej. Ściany pokrywała późnorenesansowa polichromia figuralna z XVI-XVII w. Wyposażenie kościoła było głównie renesansowe i barokowe z XVI-XVIII w. Najcenniejszym zabytkiem był późnogotycki tryptyk wykonany ok. 1520-1530 r. przez wspomnianego już Mistrza z Wójtowej. Kościół w Libuszy był jednym z najcenniejszych i najpiękniejszych kościołów drewnianych w Polsce i do czasu pożaru jedną z najlepiej zachowanych późnogotyckich świątyń drewnianych na Podkarpaciu. |
Cerkiew greckokatolicka pw. Św. Św. Kosmy i Damiana zbudowana została w 1807 roku. W 1930 roku przebudowano ją gruntownie, zmieniając kopuły i nadając świątyni charakter bardziej bizantyjski. Po roku 1986 przywrócono świątyni styl typowo łemkowski. Jest to konstrukcja trójdzielna z wieżą słupowo - ramową. Wewnątrz znajduje się dobrze zachowane wyposażenie (m.in. ikonostas). Na uwagę zasługuje także dzwonnica. |
Kaplica cmentarna pw. Chrystusa w Ciemnicy w Moszczenicy wzniesiona została ok. 1680 r. Na obecne miejsce przeniesiona została ze starego cmentarza. Budowla była gruntownie odnawiana w latach 1966-1968. Kaplica barokowa, drewniana, pokryta gontami, zbudowana w konstrukcji zrębowej. Wzniesiono ją na planie sześcioboku i jest jednopo-mieszczeniowa. W wejściu znajduje się późnogotycki portal z 1. połowy XVI w. Ściany kaplicy pokryte są barokowo-ludowymi malowidłami z ok. 1680 r. ze scenami Męki Pańskiej. Szczególnie cenne są: barokowy obraz Chrystusa w Ciemnicy z Matką Boską Bolesną z XVII-XVIII w. oraz barokowa rzeźba Chrystusa u słupa z XVIII w. |
Owczary, gmina Sękowa, dawna cerkiew. |
Dzwonnica. Została zbudowana w 1700 r. i stoi obok murowanej cerkwi pw. Św. Parascewi. |
Kościół parafialny pw. Św. Michała Archanioła w Ropie wzniesiony został w drugiej połowie XVIII wieku przez Wilhelma Siemieńskiego. Ok. 1800 r. świątynia została powiększona przez wzniesienie dwóch kaplic-wież i kruchty ze ślepym portykiem kolumnowym. W 1956 r. do prezbiterium dobudowano nową zakrystię oraz przebudowano kruchtę. Jest to świątynia jednonawowa, zbudowana w stylu barokowym z elementami klasycyzującymi (przed-sionek) i hełmami wieżowymi o formach lokalnej architektury cerkiewnej. Zbudowana została w konstrukcji zrębowej, pobita gontami. W dachu znajduje się barokowa, baniasta wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Wieże z kaplicami i kruchta są murowane. Wieńczą je hełmy cebulaste z latarniami. Ściany i stropy kościoła ozdobione są dekoracją malarską o motywach figuralnych wykonaną w 2. połowie XIX w. Świątynia posiada wyposażenie z XVIII-XIX w. Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne z 1.połowy XIX w. nawiązują do tradycji barokowej. W ołtarzu głównym znajdują się m.in. obrazy Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Michała Archanioła z XIX w. Ołtarze w kaplicach pochodzą z początku XX w. Klasycystyczna chrzcielnica wykonana została ok. 1800 r. Późnobarokowa ambona datowana jest na XVIII w., a kamienna kropielnica wykonana została w 1691 r. Kościół otoczony jest murowanym ogrodzeniem, w którym znajduje się murowana dzwonnica wzniesiona w 1. połowie XIX w. |
Cerkiew greckokatolicka pw. Św. Michała Archanioła w Ropicy Górnej wzniesiona została w 1813 lub 1819 r. w typie zachodniołemkowskim. Świątynię przebudowano w XIX i XX w. Cerkiew trójdzielna zbudowana w konstrukcji zrębowej, pobita i pokryta gontami oraz częściowo oszalowana. Wieża wzniesiona została w konstrukcji słupowo-ramowej. Ściany i stropy we wnętrzu świątyni ozdobione są dekoracją malarską złożoną z motywów ornamentalnych i figuralnych, wykonaną na przełomie XIX i XX w. W kościele zachowane jest cenne wyposażenie cerkiewne z XVIII-XIX w. Kompletny, rokokowy ikonostas i ikony pochodzą z 2. połowy XVIII w. Późnobarokowe ołtarze w nawie zostały wykonane w tym samym czasie. W ołtarzu lewym znajdują się m.in. ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem z końca XIX w., a w ołtarzu prawym ikona św. Mikołaja z XVIII w. Ponadto zachowały się m.in.: obrazy św. Trójcy barokowy z końca XVII w. i (owalny) z XVIII/XIX w. i św. Michała Archanioła z 2. ćwierci XIX w. Cerkiew otoczona jest drewnianym ogrodzeniem, w którym znajduje się wejście przez drewnianą bramkę nakrytą daszkiem namiotowym. |
Kościół pw. Św. Andrzeja w Rożnowicach wzniesiony został w latach 1756-1764 staraniem ks. Pawła Gołkowskiego. Świątynia była kilkakrotnie odnawiana m.in. w 1894 r. W tym czasie ściany i dachy zostały obite blachą, którą usunięto i zastąpiono gontami podczas prac remontowych w latach 1970-1975. W 1992 r. od uderzenia pioruna spłonęła wieża, więźba dachowa, stropy i organy. Dzięki ofiarności parafian udało się ocalić znaczną część cennego wyposażenie kościoła. Pod koniec lat 90. XX w. wieża została odbudowana, a świątynię pokryto blaszanym dachem opartym na metalowej więźbie. Kościół jest unikatowym przykładem imitacji w drewnie rozwiązań przejmowanych z barokowych wzorców monumentalnej architektury sakralnej. Projektantem świątyni był zapewne doświadczony architekt. Zbudowana jest w konstrukcji zrębowej o ścianach pobitych gontami. Ozdobą budowli była pierwotna, malownicza wieża konstrukcji słupowo-ramowej, wzniesiona na planie kwadratu, o ścianach pobitych gontami, podzielonych zadaszeniami i silnie zwężających się ku górze. Wieńczył ją wysmukły hełm z kopułką. Świątynia trójnawowa. Kościół ma późnobarokowy wystrój wnętrza. Nawy boczne oddzielone są od nawy głównej kolumnami, na których oparte są spłaszczone łuki arkad oraz faliście wygięta belka tęczowa. Na kolumnach i łukach arkad wspierało się pozorne sklepienie deskowe. Charakter stylowy wnętrza podkreśla polichromia złożona z motywów roślinnych i geometrycznych. Autorem malowideł wykonanych w 1787 r., a odsłoniętych przez konserwatorów w latach 1970-1975 był J. Kozicki. Wyposażenie świątyni pochodzi z różnych okresów, ale głównie z XVIII w. Trzy ołtarze rokokowe datowane są na koniec tego stulecia. W ołtarzu głównym znajdują się obracane nisze, w których umieszczone są rzeźby: Św. Andrzeja, Matki Boskiej z Dzieciątkiem, Chrystusa Bolesnego i Chrystusa Zmartwychwstałego. W ołtarzach bocznych umieszczone są obrazy i rzeźby z XVII-XVIII w. oraz zabytki starsze. W kościele zachowały się dwa krucyfiksy: procesyjny o cechach gotyckich z 1. połowy XV w. i drugi naturalnych rozmiarów z początku XVI w. Cechy gotyzujące mają rzeźby św. Anna i Pieta. Cenny jest zespół zabytków metalowych, klasycystycznych, które znalazły się w wyposażeniu świątyni w 1807 r. |
Cerkiew greckokatolicka pw. świętych Kosmy i Damiana w Skwirtnem wzniesiona została w 1837 r. w typie zachodniołemkowskim. Świątynia trój-dzielna zbudowana w konstrukcji zrębowej, pobita jest i pokryta gontami. Dachy zwieńczone są zakończonymi kopulasto wieżyczkami z wielobocznymi, ślepymi latarniami. Dekoracja malarska wnętrza z ok. 1900 r., złożona jest z motywów figuralnych i ornamentalnych. Wyposa-żenie cerkwi pochodzi głównie z XVIII-XIX w. Zachowały się pozostałości ikonostasu z XVIII-XIX w. m.in. z XVIII-wiecznymi ikonami Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Chrystusa Pantokratora. Ołtarz główny datowany jest na połowę XIX w. Do wyposażenia należą także krzyż procesyjny dwustronnie malowany z XVIII-XIX w. i dwa krzyże ołtarzowe cerkiewne z tego samego czasu. Obecnie kościół filialny rzymskokatolicki po tym samym wezwaniem. |
Kościół pomocniczy pw. Św. Wojciecha Biskupa w Szymbarku wzniesiony został w 1782 r. a jego fundatorem był Tadeusz Siedlecki. W 1920 r. dobudowana została zakrystia. Kościół był gruntownie remontowany ok. 1850 r. Kościół jest późnobarokowy, zbudowany w konstrukcji zrębowej. Ściany i dach pokryte są gontami, a zakrystia jest murowana. Na dachu umieszczona jest wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Ściany i stropy kościoła ozdobione są dekoracją malarską złożoną z motywów figuralnych i ornamentalnych wykonaną w 1940 r. przez Władysława Lisowskiego. Wyposażenie świątyni pochodzi głównie z XVIII-XIX w. Rokokowe ołtarze powstały w 2. połowie XVIII w. W ołtarzu głównym znajduje się krucyfiks i obraz św. Wojciecha z tego samego czasu. W lewym ołtarzu bocznym umieszczony jest m.in. barokowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVII-XVIII w. Drewniana chrzcielnica, ambona o charakterze barokowym i konfesjonały datowane są na wiek XIX. Barwne litografie z przedstawieniami stacji Drogi Krzyżowej wykonane zostały ok. połowy XIX w. Przed fasadą kościoła usytuowana jest murowana dzwonnica z XVIII/XIX w. |
Cerkiew parafialna greckokatolicka pw. Narodzenia Bogarodzicy w Szymbarku-Dolinach (obecnie rzymskokatolicki kościół filialny pod tym samym wezwaniem) wzniesiona została w 1821 r. Świątynia remontowana była gruntownie w 1856 i 1927 r. (w 1856 r. dobudowana została m.in. kruchta). Zbudowana została w konstrukcji zrębowej, pobita jest gontami i pokryta blachą. Wieżę z pozorną izbicą wzniesioną w konstrukcji słupowo-ramowej, wieńczy cebulasty hełm ze ślepą latarnią. Cerkiew jest dwudzielna. Do prezbiterium dobudowana jest zakrystia. Nad frontową częścią korpusu świątyni nadbudowana została wieża. W nawie i pod wieżą wydzielony jest babiniec. Ikonostas z zespołem ikon, wolnostojący ołtarz główny i dwa ołtarzyki boczne mają charakter barokowy i pochodzą z 1. połowy XIX w. |
Cerkiew pw. Św. Dymitra zbudowano w latach 1755 - 58 w typie budownictwa zachodnio-łemkowskiego. Przebudowano ja w pierwszej połowie XIX w. Jest to konstrukcja zrębowa, z wieżą konstrukcji słupowej. Posiada dachy namiotowe z baniastymi hełmami. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XVII - XIX w., a polichromia ścienna z początku XX w. |
Cerkiew parafialna grecko-katolicka pw. Św. Parascewy w Uściu Gorlickim wzniesiona została w 1786 r. w typie zachodniołemkowskim. Świątynia zbudowana została w konstrukcji trójdzielnej, zrębo-wej, pobita gontami i pokryta blachą. Wieża z nadwieszoną izbicą wzniesiona została w konstrukcji słupowo-ramowej i zwieńczona jest baniastym hełmem ze ślepą latarnią. Wszystkie człony budowli są kwadratowe. Figuralno-ornamentalna dekoracja malarska w świątyni wykonana została w 1938 r., a cerkiewne wyposażenie kościoła częściowo pochodzi z XVIII-XIX w. Późnobarokowy ikonostas i ikony wykonane zostały w XVIII w. Ołtarz główny datowany jest na wiek XIX w. Obecnie jest to kościół parafialny rzymskokatolicki pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, ale w kościele odbywają się także nabożeństwa unickie. |
Kościół parafialny pw. Św. Stanisława Biskupa w Wilczy-skach wzniesiony został w XVII w. (być może w 1605 r.). Kościół odnawiano gruntownie w XVIII w. a także dobudowano kaplicę. Kościół jednonawowy, zbudowany został w konstrukcji zrębowej, oszalowany i pokryty gontami. W dachu nad prezbiterium umieszczona jest wieżyczka na sygnaturkę z latarnią, zwieńczona hełmem ostrosłupowym. Wyposażenie kościoła pochodzi głównie z XVIII w. Najstarszym zabytkiem w świątyni jest kamienna, gotycka chrzcielnica z 1486 r. W regencyjnym ołtarzu głównym z 2. ćwierci XVIII w. znajduje się obraz z przedstawieniem św. Stanisława Biskupa wskrzeszającego Piotrowina, zapewne z XVIII/XIX w. W lewym, barokowym ołtarzu bocznym z ok. 1700 r. umieszczone zostały m.in. XVIII-wieczne obrazy św. Anny Samotrzeć i Matki Boskiej Anielskiej. W ołtarzu prawym złożonym w XX w. z elementów barokowych znajdują się XIX-wieczne obrazy św. Anny i św. Antoniego. Ołtarz w kaplicy ze współczesną rzeźbą Najświętszego Serca Pana Jezusa pochodzi z XIX/XX w. Na belce tęczowej umieszczony jest barokowy krucyfiks z XVIII w. Na to samo stulecie datowane są ławy z płaskorzeźbionymi bokami i przedpiersiami. Klasycystyczna ambona pochodzi z XIX w. Przed kościołem znajduje się murowana dzwonnica z 1. połowy XIX w. W sąsiedztwie świątyni usytuowane są murowane kaplice: neogotycka, grobowa rodziny Majchrowiczów z 1862 r. i XIX-wieczna z rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem zapewne z XVIII/XIX w. we wnętrzu. |
Cerkiew greckokatolicka pw. Opieki Najświętszej Maryi Panny. Zbudowana w XVIII w., w XX praktycznie ocalono ją od ruiny. Konstrukcję ma zrębową, trójdzielną, posiada wieżę o konstrukcji słupowo - ramowej z izbica. Ikonostas uzupełniono ikonami ze zbiorów w Łańcucie. |
Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej w Wysowej wzniesiony został w latach 1936-1938 według projektu architekta Zdzisława Mączeńskiego, w tradycji dawnego budownictwa regionalnego. Pracami przy budowie świątyni kierował najpierw Stanisław Marańda, a później Jan Bedus. Świątynia jest oszalowana i pokryta blachą. Zbudowana została w konstrukcji zrębowo-słupowej. Wieża o pochyłych ścianach, z pozorną izbicą wzniesiona jest w konstrukcji słupowo-ramowej. Wieńczy ją hełm z ośmioboczną pozorną latarnią nakrytą kopułką. W dwuspadowym dachu nad nawą znajduje się wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Wyposażenie kościoła jest skromne. Barokowy ołtarz główny z XVIII lub XIX w. pochodzi z innego kościoła. W nim znajduje się obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny namalowany według Murilla przez Mieczysława Wyrobka. |
Cerkiew greckokatolicka pw. Św. Michała Archanioła w Wysowej wzniesiona została w 1779 r. na miejscu poprzedniej spalonej w 1777 r. w czasie walk konfederatów barskich z wojskami rosyjskimi. Budowla w typie zachodnio-łemkowskim, wzniesiona w konstrukcji zrębowej, oszalowana i pokryta blachą. Wysoka wieża z izbicą wzniesiona została w konstrukcji słupowo-ramowej, a wieńczy ja hełm baniasty z pozorną latarnią. W ścianach izbicy umieszczone są ślepe tarcze zegarowe. Dachy zwieńczone zostały wieżyczkami takiego samego kształtu jak hełm wieży. Cerkiew jest dwudzielna (pierwotnie była trójdzielna). Dekoracja malarska wnętrza cerkiewnego wykonana została w latach 1912-1913. Składa się z motywów architektonicznych, figuralnych i ornamentalnych. W świątyni znajduje się wyposażenie cerkiewne z XVIII i XIX w. Szczególnie godny uwagi jest cenny późnobarokowy ikonostas z dobrze zachowanym kompletem ikon. Obecnie jest to cerkiew filialna parafii prawosławnej w Hańczowej. |
Cerkiew greckokatolicka pw. Opieki Najświętszej Marii Panny pochodzi z 1786 r. Świątynia jest trójdzielna, jednonawowa, konstrukcji zrębowej z wieżą słupowo - ramową. Ołtarz główny jest rokokowy, pochodzi z XVIII w. Obok stoi drewniana dzwonnica z 1912 r. Obecnie jest to świątynia prawosławna. |